Hanes Cymru (A History of Wales in Welsh)

Product Information

The programmes of study in our current curriculum are quite clear in both key stage 2 and key stage 3 about what we would expect them to be teaching our children, and I believe the changes to the GCSE and A-level courses also place greater emphasis on Welsh history. Sut i ddilyn y drafodaeth Yn Saesneg cafwyd grwpiau fel Amen Corner ac yn fwy diweddar y Manic Street Preachers a'r Super Furry Animals (band sy'n canu yn y Gymraeg yn ogystal). Yn ystod teyrnasiad Brenin Harri VIII, pasiwyd Deddfau Cyfreithiau yng Nghymru 1535 a 1542. O dan y Deddfau hyn, gwnaed Cymru yn rhan o deyrnas Lloegr i bob pwrpas. Roedd y Deddfau’n ymestyn cyfraith Lloegr i Gymru, ac yn nodi Saesneg fel iaith y gyfraith, er iddynt sefydlu strwythurau barnwrol ar wahân i Gymru yn Llys y Sesiwn Fawr. Cafodd Cymru gynrychiolaeth yn Senedd Lloegr, gyda 26 o Aelodau Seneddol (a gynyddodd i 27 wedi hynny).

Bydd y canllawiau statudol drafft ar bob MDPh yn darparu fframwaith cenedlaethol i ysgolion a gynhelir er mwyn datblygu ac adeiladu ar eu cwricwlwm eu hunain. Ni fwriedir iddo fod yn ganllaw cynhwysfawr neu’n faes llafur. Mae'r canllawiau yn nodi’r hyn y dylai ysgolion ei ystyried wrth ddylunio eu cwricwlwm a sut y gellid ei strwythuro a’r disgwyliadau eang ar gyfer dysgwyr ar bob cam dilyniant. Pleidleisiodd etholwyr Cymru mewn trydydd refferendwm ar fater datganoli ar 4 Mawrth 2011, y tro hwn ar p’un a ddylai’r Cynulliad Cenedlaethol gael pwerau deddfu llawn yn y meysydd hynny y mae’n gyfrifol amdanynt. Y tro hwn roedd 63.5 y cant yn cefnogi datganoli pellach. Roedd ‘ymreolaeth’ wedi ennill ei blwyf.

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol Diweddar ceir nifer o gyfeiriadau yng ngwaith Beirdd yr Uchelwyr at gerddororion crwydrol yn canu ar y delyn neu'r crwth. Roedd pibau'n offerynnau cyffredin hefyd. Roedd y datgeiniaid a rhai o'r beirdd yn arfer datgan eu cerddi i gyfeiliant y delyn. Etifedd y traddodiad hwnnw yw Cerdd Dant heddiw. Yr Antiffonal Penpont, o'r 14g, yw'r llawysgrif gynharaf o gerddoriaeth o Gymru. Diddymodd Senedd Lloegr ei hun ym 1707 (felly hefyd Senedd yr Alban), a ffurfiwyd Senedd newydd Prydain Fawr – ochr yn ochr â'r Deyrnas Unedig ei hun. Cafodd y Senedd ei hehangu i gynnwys Iwerddon o 1801 ymlaen gan ddatblygu i fod yn Senedd y Deyrnas Unedig. Nid yw’r MDPh Dyniaethau drafft yn darparu manylion penodol ynghylch pa ddigwyddiadau mewn hanes y dylid neu sy’n rhaid eu haddysgu. Mae hyn yn bennaf oherwydd bydd y Cwricwlwm newydd i Gymru yn cael ei yrru gan bwrpas yn hytrach na’i yrru gan gynnwys. Nid oes ‘rhaglenni astudio’ fel sydd yn y cwricwlwm presennol a bydd llai o ragnodi o’r hyn y mae’n rhaid ei ddysgu.

Hefyd, mae'r lluniau yn yr adnoddau hanes Cymru wedi ei greu gan law gan ein tîm talentog o ddarlunwyr. Mae'r digwyddiad yn creu llawer o ddadl, a chreda rhai na ddylid ei gael o gwbl gan fod hanes pobl dduon yn rhan o hanes Prydain, ac y dylid ei astudio a'i ddathlu y tu hwnt i fis Hydref. Mae rhai yn teimlo ei bod yn amhosibl siarad am hanes Prydain heb sôn am bobl Affricanaidd, oherwydd bod hanes Affricanaidd yn rhan annatod o wead hanes Prydain ac i'r gwrthwyneb.Yn 1911 roedd gan Gymru boblogaeth o 2,400,000 gyda bron i 1,000,000 yn siarad Cymraeg. Dyma'r nifer fwyaf erioed ond eisoes roedd y Cymry Cymraeg yn lleiafrif. Ond lladdwyd nifer o Gymry ifainc yn y Rhyfel Byd Cyntaf, llawer ohonyn nhw'n siaradwyr Cymraeg. Cafodd Dirwasgiad Mawr y 1930au ei effaith hefyd a chredir fod tua 450,000 o bobl wedi ymfudo o'r wlad rhwng 1921 a 1939. Am ganrifoedd bu canu gwerin yn rhan annatod o fywyd y werin bobl. Erys nifer o geinciau ac alawon a gasglwyd yn y 18g a'r 19eg ar glawr, e.e. ' Dafydd y Garreg Wen'. Ond disodlwyd llawer o'r canu hyn mewn canlyniad i effaith y Diwygiad Methodistaidd. Yn eu lle ceid nifer o emynau gan bobl fel William Williams Pantycelyn a osodwyd ar emyn-donau poblogaidd fel ' Cwm Rhondda'. Dan ddylanwad Ieuan Gwyllt daeth cynnal Cymanfaoedd Canu yn boblogaidd iawn. Ar ôl yr Ail Ryfel Byd roedd Cymru'n teimlo effaith dirwasgiad economaidd, ac roedd yr iaith Gymraeg yn dirywio. Ar y dechrau, pan sefydlwyd Plaid Cymru yn 1925 chafodd y Blaid fawr o sylw. Ym 1965 cafodd pentref Capel Celyn yng Nghwm Tryweryn, a oedd yn gartref i gymuned gref Gymraeg, ei boddi i greu cronfa ddŵr Tryweryn. Er mwyn darparu cyflenwad dŵr newydd i’r ddinas, sicrhaodd Cyngor Lerpwl awdurdod drwy Ddeddf Senedd y DU i greu cronfa ddŵr ar safle'r pentref. Drwy wneud hynny, nid oedd angen i Gyngor Dinas Lerpwl gael caniatâd cynllunio gan awdurdodau lleol perthnasol Cymru a llwyddodd i osgoi ymchwiliad cynllunio a fyddai wedi bod yn fodd i ddadleuon yn erbyn y cynnig gael eu gwneud ar lefel Cymru. Oherwydd y broses a ddilynwyd, a'r ffaith mai’r pentref oedd un o'r cymunedau uniaith Gymraeg olaf, roedd creu'r gronfa ddŵr a dinistrio'r pentref yn sefyllfa ddadleuol dros ben. Cynhaliwyd y digwyddiad cyntaf erioed yn Llundain ym 1987. Cydnabyddir mai Akyaaba Addai Sebo, sef cydlynydd Prosiectau Arbennig yng Nghyngor Llundain Fwyaf (y GLC) ar y pryd, a ddechreuodd Mis Hanes Pobl Dduon yn y DU gan ddod â phobl at ei gilydd i roi cychwyn cadarn iddo.

Presenter and new music champion, Huw Stephens will be bringing an abundance of music genres and special guests to the airwaves with a marathon 11 hours of live broadcasting on BBC Radio Cymru 2. Mae'r ddadl wedi’i threfnu ar gyfer dydd Mercher 19 Mehefin 2019. Darlledir y Cyfarfod Llawn ar Senedd TV a bydd trawsgrifiad ar gael ar wefan Cofnod Trafodion y Cynulliad. Mae cloddio archeolegol wedi datgelu rhywfaint am y cyfnod yn dilyn ymadawiad y Rhufeiniaid. Y safle sydd wedi rhoi mwyaf o wybodaeth yw bryngaer Dinas Powys ym Morgannwg, lle'r oedd y trigolion yn amlwg yn perthyn i haen uchaf cymdeithas. Ymhlith y darganfyddiadau roedd darnau crochenwaith o ardal Môr y Canoldir, gwydr o ffynhonnell Diwtonaidd a gwaith metel Celtaidd. Credir fod Dinas Powys yn llys pennaeth neu frenin yn y cyfnod yma. Ceir hefyd dystiolaeth meini ag arysgrifen arnynt. Yng ngogledd Cymru roedd y rhain mewn Lladin, ond yn y de-orllewin a Brycheiniog mae'r arysgrifau mewn Ogam neu'n ddwyieithog. Ymddengys fod Gwyddelod wedi ymsefydlu yma yn y cyfnod wedi i'r Rhufeiniaid adael os nad ynghynt, ac roedd teulu brenhinol Teyrnas Dyfed o dras Wyddelig. Rydym hefyd yn darparu Pŵerbwynt Merched o Gymru Sydd Wedi Ysbrydoli sydd am fenywod sydd wedi ysbrydoli yn adnodd ardderchog i’r plant ddysgu am hanes nifer fawr o fenywod cryf a phwerus sydd wedi arwain y ffordd ar hyd yr oesoedd.O ganlyniad i’r galwadau niferus am newid, cytunodd y Cynulliad ar benderfyniad yn 2002 i wahanu’r ddwy swyddogaeth o fewn fframwaith Deddf 1998. Gwnaethpwyd hyn drwy bennu’r term Llywodraeth Cynulliad Cymru i ddisgrifio’r corff a oedd yn gyfrifol am bolisïau a gweithredoedd y Cabinet, er mwyn gwahaniaethu rhwng y corff hwnnw a’r Cynulliad Cenedlaethol a oedd yn meddu ar fwy o annibyniaeth o ran cynnig cyngor, ymchwil a chefnogaeth i Aelodau a phwyllgorau’r Cynulliad. 2006 Sefydlwyd Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Cynulliad Cenedlaethol Cymru) ym 1999 (o dan Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998) gyda’r pŵer i bennu sut y caiff cyllideb llywodraeth ganolog Cymru ei gwario a’i gweinyddu, er bod Senedd y DU wedi cadw’r hawl i osod terfynau ar ei bwerau. [8] Mae llywodraethau’r Deyrnas Unedig a Chymru bron yn ddieithriad yn diffinio Cymru fel gwlad. [9] [10] Roedd Deddf 2006 hefyd yn datgan y byddai eiddo, staff a gwasanaethau’r Cynulliad Cenedlaethol yn cael eu darparu gan Gomisiwn y Cynulliad. 2010 Roedd y 19g yn gyfnod o newid mawr ym mywyd y wlad. Dyma ganrif y Siartwyr a Dic Penderyn, Brad y Llyfrau Gleision a Helyntion Beca. Ceir cerddoriaeth boblogaidd o bob math yn y Gymraeg, a ddechreuodd gyda canu gwlad yn y 1960au ond a ymledodd i gynnwys canu roc a phop o ddiwedd y ddegawd honno ymlaen. Mae enwau mawr o'r Oes Aur yn cynnwys Meic Stevens, Geraint Jarman (a'r Cynganeddwyr), Bryn Fôn, Edward H. Dafis, Geraint Lovegreen, Y Tebot Piws a Bob Delyn a'r Ebillion.

Lansiwyd S4C yn 1982, wedi i Gwynfor Evans gyhoeddi y byddai'n ymprydio hyd at farwolaeth oni byddai'r llywodraeth Geidwadol newydd yn cadw at yr addewid oedd yn ei maniffesto i sefydlu sianel Gymraeg annibynnol. Ar ôl codi Clawdd Offa y dechreuodd y Gymraeg gael statws swyddogol yn nheyrnasoedd Cymru. Yr oedd Clawdd Offa yn rhoi i Gymru ffiniau daearyddol ac roedd yn drobwynt yn hanes Prydain gan nodi'r ffin rhwng y Brythoniaid yn y gorllewin (sef Cymru heddiw) a'r llwythau Ellmynig yn y dwyrain (sef Lloegr heddiw). Cliciwch yma i ddysgu am y gwahanol gyfleoedd y mae tîm Gyrfaoedd Prifysgol Aberystwyth yn eu cynnig.

Cafwyd y bleidlais gyntaf ar ddatganoli yng Nghymru ar 1 Mawrth 1979. Roedd hyn yn dilyn y Comisiwn Brenhinol ar y Cyfansoddiad ym 1973, o dan gadeiryddiaeth yr Arglwydd Crowther ac wedyn yr Arglwydd Kilbrandon. Argymhelliad y Comisiwn oedd creu cyrff etholedig ar gyfer yr Alban a Chymru. Mae'r adnoddau yma wedi eu creu i arbed llawer o amser, ymdrech ac arian felly eistedd nôl, ymlaciwch a gadewch i Twinkl wneud yr holl waith. Cafwyd newidiadau ym myd amaethyddiaeth yn ystod ail hanner y ddeunawfed ganrif, yn arbennig gyda dechrau cau'r tiroedd comin. Erbyn y 19g roedd y tirfeddianwyr yn codi rhenti mwy ar eu tenantiaid, ac roedd gwasgfa ar y ffermwyr oedd yn berchen eu tir i werthu i'r tirfeddianwyr mawr. Roedd cau'r tir comin yn amddifadu'r ffermwyr o dir pori hanfodol. Mewn gair roedd tlodi dybryd yng nghefn gwlad, a hynny pan oedd yna gynnydd yn y boblogaeth. Edrychwch ar ein Ffeil Ffeithiau Clive Sullivan sydd yn ffordd hyfryd i ddathlu cynhwysiant ac amrywiaeth yng Nghymru a chyfraniad Clive Sullivan ym myd rygbi. The Story Of Miwsig, a new six-part English language podcast presented by BBC Radio 1 and BBC Radio Cymru presenter Sian Eleri and Huw Stephens, telling the inside story of Welsh language pop’s history, is also set to launch this Dydd Miwsig Cymru - Welsh Language Music Day. Available exclusively on BBC Sounds, the series traces Welsh language pop music’s journey from the chapels to the charts, featuring interviews with people who were at the heart of the story and new artists making miwsig in their native language.